Echte Hoornse Helden (deel 1)

HOORN - De sokkel van Jan Pietersz. Coen is leeg. Eromheen staan door de gemeente Hoorn geplaatste hekwerken om te voorkomen dat mensen zichzelf, of een ander beeld, op het voetstuk plaatsen. In de discussie wordt Coen geassocieerd met de stad Hoorn, en andersom. Coen werd ooit vereerd als een held. Elke kanttekening bij dit heldendom lijkt ook nu nog voor sommigen taboe. Mogen er geen andere helden genoemd worden, of als alternatief op het voetstuk geplaatst? Misschien omdat we niet meer weten wie de andere Hoornse helden zijn? Hoe goed is het eigenlijk gesteld met de historische kennis van de inwoners van Hoorn?

Wie zijn de andere Hoornse helden; welke illustere namen heeft onze stad nog meer voortgebracht? Een blik op de stadsplattegrond van Hoorn biedt al uitsluitsel: want door de stad heen zijn er straten vernoemd naar belangrijke personen die de stad heeft voortgebracht: burgemeesters, kapiteins, dominees en wetenschappers. Uiteraard is er Hadrianus Junius, de arts en humanist die leefde van 1511 tot en met 1575. Hij is in Hoorn Noord geëerd met een straat. Sinds juli 2011 kunt u over Junius lezen op een plaquette in de Kerkstraat; maar hij werd in de 17e eeuw al uitgebreid vereerd door een tekst op zijn geboortehuis in deze straat en met vele lofgedichten die over hem geschreven werden.

SCHIPPERS, KAPERKAPITEINS EN EEN VICE-ADMIRAAL
In het Havenkwartier vinden we de Melknapsteeg, vernoemd naar de kaper of boekanier Willem Melknap. Zijn avonturen tijdens een profijtelijke tocht naar De West spraken zo tot de verbeelding dat er in de 17e eeuw al een steeg naar hem vernoemd werd!

In het Venenlaankwartier zijn eveneens straten vernoemd naar schippers, zoals Willem Ysbrandsz. Bontekoe en Willem Cornelisz. Schouten. Van de Bontekoestraat naar de Venenlaan loopt, met een bocht, de Pieter Florisstraat. In het Venenlaankwartier is ook naar J.P. Coen een straat vernoemd. Maar Coen was boekhouder, en géén schipper, dus zijn persoonlijke geschiedenis laten we nog even rusten. We richten ons nu eerst op de avonturen van vice-admiraal Pieter Florisz.

VICE-ADMIRAAL PIETER FLORISZ – EEN ECHTE HOORNSE HELD
In het Venenlaankwartier vinden we de Pieter Florisstraat. Hij werd omstreeks 1606 in Monnickendam geboren; zijn vader was handelaar Floris Florsz. Houtcooper. Volledig onterecht is hij tegenwoordig een onbekende held. Zijn daden waren net zo groot als die van bijvoorbeeld Piet Hein, die de Zilvervloot veroverde. Maar voordat hij bekend werd als marinekapitein was Pieter Florisz. werkzaam in de koopvaardij. In 1640 ontmoet Pieter Florisz. in het Caraibisch gebied voor het eerst Michiel de Ruyter, toen nog kapitein op de koopvaarder Vlissinge . Een jaar later voeren zij beiden in een vloot van 20 oorlogsschepen om steun te bieden aan de opstand van Portugal tegen Spanje; een expeditie die met de zeeslag bij Cabo St. Vincente op een mislukking uit draaide. Maar voor Pieter Florisz. was dit het begin van zijn marinecarrière.

EERSTE KEER NAAR DE SONT
In het voorjaar van 1644 werd Florisz. benoemd tot kapitein onder luitenant-admiraal Witte Cornelisz. De With om de Hollandse en Friese handelsbelangen in de Oostzee veilig te stellen. Want dat is de handel waar Hoorn, Enkhuizen en Amsterdam rijk mee zijn geworden: de handel op de Oostzee, waar vandaan graan en hout werd gehaald, dat via Brugge en Gent werd doorgevoerd naar het Middellandse Zeegebied. Later voeren de Westfriese schippers zelf naar Italië. In Hoorn verwijst de naamgeving van de Italiaanse Zeedijk nog steeds naar deze periode. En ook in de naamgeving van pakhuizen en woningen in het Havenkwartier vinden we verwijzingen naar zowel de Oostzeehandel als de handel op Italië. De expeditie van Witte de With bleek een groot succes; de vloot voer ongehinderd door de zee-engte die De Sont genoemd wordt, en in 1645 werd een voor Holland zeer gunstig tolverdrag met de Denen afgesloten.

DE ZEESLAG IN DE SONT VAN 1658
Vervolgens ging het snel met de marinecarrière van Pieter Florisz. In de tweede helft van de 17e eeuw hadden we op zee vooral te maken met de militaire en handelsconcurrentie van de Engelsen. In de Eerste Engelse Oorlog (1652-1654) streed Pieter Florisz. mee aan de zijde van Maarten Tromp, Michiel de Ruyter en Witte de With. In 1653 werd Pieter Florisz. benoemd tot vice-admiraal van de Admiraliteit van West-Friesland en het Noorderkwartier en vestigde hij zich te Hoorn. In Hoorn huwde hij in 1654 de schatrijke Immetje Jansz. Groot, dochter van burgemeester Jan Jansz. Groot. Door zijn huwelijk met een ingezetene van Hoorn werd Pieter Florisz. officieel een Hoornse stedeling.

Ondertussen werden de handelsbelangen van de Hollanders in de Oostzee nog regelmatig bedreigd. De Denen waren ondertussen bondgenoten, maar de Deense koning Frederik III begon een oorlog met Zweden, en de Zweedse koning Karl X Gustaaf bleek daarbij een succesvol veldheer die zijn tegenstander al snel op de knieën dwong. Om de doorvaart door de Sont veilig te stellen werd een vloot onder leiding van Admiraal Jacob van Wassenaer Obdam, met onder andere vice-admiraal Pieter Florisz richting Kopenhagen gestuurd om de stad van een Zweedse belegering te ontzetten.

De Zweedse vloot werd vernietigend verslagen, maar vice-admiraals Witte de With en Pieter Florisz. sneuvelden. Nadat zijn lichaam was terug gekeerd in Hoorn, werd Pieter Florisz. bijgezet in een luisterrijk praalgraf in de Grote Kerk. Het grafmonument ging helaas vrijwel geheel verloren tijdens de brand van de Grote Kerk in 1878.

VOORLOPIGE CONCLUSIE
De voorlopige conclusie die we mogen trekken is dat Hoorn meer en wellicht grotere helden heeft gekend dan de illustere boekhouder en gouverneur-generaal Jan Pietersz. Coen. Een volgende keer zullen we stil staan bij andere Hoornse helden, zoals schipper Willem Cornelisz. Schouten, die met Jacob LeMaire een rondreis om de wereld maakte. En tegen de tijd dat het standbeeld terugkeert zal uiteraard ook de heer Coen besproken worden.

Schrijver dezes: STADSGIDS.

Bronnen / literatuur:
- “Straatslijpen in Hoorn (1974)”, door Tine Leiker-Kooijmans.
- “Het leven en bedrijf van Pieter Florisz. (2007)”, door John R. Brozius.

---

Reacties

---