Echte Hoornse Helden (deel 2).

HOORN - Het standbeeld van Jan Pietersz. Coen staat weer op zijn plek op de Rode Steen. Er klonk zelfs applaus toen het beeld werd terug geplaatst. Het applaus betrof waarschijnlijk eerder het fraai gevormde stuk brons dan de persoon zelf; de daden van Coen zijn niet onomstreden. Maar is J.P. Coen de enige Hoornse held? Het lijkt alsof hij en schipper Bontekoe de enige helden zijn die we in Hoorn schijnen te kennen. Tijd dus om – aan de hand van de stadsplattegrond – op zoek te gaan naar de andere helden die onze stad heeft voortgebracht of gehuisvest.

In het Venenlaan zijn twee straten vernoemd naar vermaarde schippers. Allereerst hebben we daar de Bontekoestraat, vernoemd naar de kapitein wiens schip in de Indische oceaan in de lucht vloog. Ook vinden we er een J.P. Coenstraat. Deze J.P. Coenstraat komt uit op de Pieter Florisstraat, vernoemd naar de zeeheld Pieter Florisz. Deze vice-admiraal sneuvelde in de zeeslag in de Sont en kreeg een praalgraf in de Grote Kerk. En van de Pieter Florisstraat naar de Emmalaan loopt de Schoutenstraat. En over deze Willem Cornelisz. Schouten gaan we het deze keer hebben.

EEN WONDERBAARLIJKE REIS DOOR SCHOUTEN EN LEMAIRE
In 1602 werd de Verenigde Oostindische Compagnie opgericht. De VOC bundelde een aantal initiatieven en werkmaatschappijen van Hollandse en Zeeuwse schippers, die op zoek waren naar handelsroutes naar de Oost. In 1598 vond een eerste schipvaart plaats naar Azië, via de reeds bekende route die de Portugezen altijd namen. Maar er werd ook gezocht naar alternatieve routes. De route “om de Noord” strandde op Nova Zembla, maar een andere route “om de zuid” lonkte, namelijk via de zuidpunt van Zuid-Amerika.  De Amsterdamse koopman Isaäc LeMaire wil deze route gaan onderzoeken, en in 1615 weet hij enkele Hoornse notabelen voor dit idee te winnen. En deze Hoornse regenten en kooplieden stellen voor om voor deze klus schipper Willem Cornelisz. Schouten en zijn broer Jan in te huren.

Schipper Willem Schouten (1580-1625) stond tijdens zijn leven al bekend als één van de beste scheepskapiteins van zijn tijd. Hij stond bekend als een “lastig mens”, maar was een uitstekend zeeman. Hij was opgeklommen van kajuitsjongen tot schipper op het jacht Duyfken en kwam later als schipper op het grote retourschip Delft. Hij stond bekend als: “een man in de Seevaert wel ervaren ende seer beroemt”. Voor de onderneming van LeMaire werden twee schepen uitgerust: het schip de Eendracht en het jacht Hoorn. Isaäc’s zoon Jacob LeMaire voer mee om leiding te geven aan de tocht. Op 15 juni 1615 werden de ankers gelicht en begon men de zeereis om de wereld.

LANGS KAAP HOORN EN STRAAT LEMAIRE NAAR EEN ONTMOETING MET COEN
Een nog bestaande herinnering aan die reis is de vernoeming van de meest Zuidelijke punt van Zuid-Amerika als Cabo de Hornos, oftewel Kaap Hoorn en de Estrecho de Le Maire (Straat LeMaire). Daar voeren de schepen langs, op hun zoektocht naar een nieuwe weg naar Indië. De scheepsjournalen zijn bewaard gebleven en doen nauwkeurig verslag van alle avonturen die men beleeft. Men beschrijft de stormen en de windstilten die men mee maakt, een ontmoeting met de Spaanse gouverneur van Kaap Verde (ter hoogte van Dakar in het huidige Senegal). En in de zuidpunt van Zuid-Amerika kwam men allerlei merkwaardige dieren tegen, zoals “herten met lange nekken”. Dit bleken Guanaco’s te zijn (verwant aan Lama’s), maar de Hollanders zagen deze dieren natuurlijk voor het eerst.

Nieuw ontdekte eilandjes werden vernoemd naar stadhouder Maurits en naar Oldebarnevelt, en een zeestraat werd vernoemd naar vader LeMaire. Het uiteinde van het land kreeg de naam Kaap Hoorn. Het bruine water van de zee werd steeds helderder, en toen men in het blauwe water van een hele grote oceaan voer, besefte men dat  ze via een nieuwe route naar de Stille oceaan waren gevaren.
Bij aankomst in Indië werden Schouten en LeMaire aanvankelijk allerhartelijkst ontvangen door Gouverneur-generaal Laurens Reael. Maar toen zij op de rede van Jacatra (het latere Batavia) afmeerden kregen zij bezoek van Jan Pietersz. Coen en dat was een grote tegenvaller. Coen was als president van de V.O.C. ter plaatse tweede in rang in Indië en verklaarde zonder omhaal het schip de Eendracht en alles wat zich daarop bevond verbeurd. Omdat de onderneming van dissident Isaäc LeMaire in ging tegen de belangen van de VOC en de droom van Coen van een groot Indisch koopmansparadijs onder beheer van de Hollandse V.O.C.
Klachten over de gang van zaken kon men indienen bij de Heren Zeventien in Amsterdam.

KAAP HOORN VAARDERS
Willem Schouten en Jacob LeMaire waren de eerste Kaap Hoorn Vaarders. Helaas zag Jacob LeMaire zijn geboortegrond niet meer terug; hij overleed op nieuwjaarsdag 1617. In Julie 1617 keerden twintig overlevenden van de tocht, waaronder de Hoornse schipper Willem Schouten, terug in Holland. De V.O.C. gooide het op een akkoord met de vermaarde zeeman, en in 1618 trad Schouten in dienst van de Compagnie. De reis zelf inspireerde velen na hem, onder andere Joost van den Vondel schreef een lofdicht op Schouten: “Als over Hooren blies de faem haer gulden horen, / Hoe Schouten d’aerden-kloot op nieus vvas omgegaan…”

De herinnering aan de tocht van Schouten en LeMaire wordt nog steeds levend gehouden door de organisatie van Kaap Hoorn Vaarders. De oudheidkamers van de Stichting Kaap Hoorn Vaarders zijn te vinden in het Jozefhuis aan het Achterom. En aan onze echte Hoornse held Schouten zelf herinnert dus de straat in het Venenlaankwartier. Maar wellicht had hij eerder een standbeeld op de Rode Steen verdiend dan Coen? Wie zal het zeggen…

Schrijver dezes: STADSGIDS.

Bronnen / literatuur:
- Tine Leker-Kooijmans: “Straatslijpen in Hoorn” (1974);
- Ruud Spruit en Martijn Manders: “De zoektocht naar de HOORN / De wonderbaarlijke reis van Schouten en LeMaire” (2007).

Links / websites:
http://www.kaaphoornvaarders.nl/
http://www.hoorngids.nl/nw-7951-7-3358946/nieuws/echte_hoornse_helden_deel_1.html?page=1
http://www.hoorngids.nl/nw-7951-7-3353327/nieuws/open_monumentendag_goed_bezocht.html?page=1

---

Reacties

---