Winterse expositie in Hoorns museum

Menig veertiger, vijftiger, zestiger kent ‘Het Margriet Winterboek’ uit zijn jeugd: boeken met juweeltjes van omslagen en illustraties, vol met strips, spannende verhalen, puzzels, raadsels en goocheltrucs. De boeken verschenen tussen 1939 en 1988 bij Uitgeverij de Geïllustreerde Pers en werden rond Sinterklaas door de wederverkoper aan huis aangeboden. Het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn wijdt een tentoonstelling aan deze klassiek geworden reeks. Naast alle Winterboeken zijn er originele illustraties te zien van illustratoren als Fiep Westendorp en F. Wijnand, die veel tekende voor uitgeverij “West-Friesland” in Hoorn.  Andere ‘winterse’ jeugdboeken, Elfstedentochtattributen, schaatsen en sleetjes completeren de expositie.

Op 30 september 1938 verscheen bij de Uitgeverij Geïllustreerde Pers het eerste nummer van de Margriet. Ook verschenen bij de uitgeverij ‘populaire romans en ontspanningslectuur’ en ‘werken van letterkundige of instructieve inhoud’. In dit rijtje paste goed een mix van ontspannings- en opvoedkundige lectuur voor de jeugd. In 1939 verscheen het eerste Winterboek, het eerste exemplaar in een lange reeks. Hierin werd op ‘een speelse wijze verantwoorde literatuur aangeboden aan de jeugd’.

‘Annuals’
De Winterboeken van de Geïllustreerde Pers vinden hun oorsprong in Engeland. Daar werden al vanaf het begin van de vorige eeuw tegen kersttijd ‘annuals’ voor kinderen uitgegeven. Deze boeken waren rijkelijk geïllustreerd en bestonden merendeels uit ‘laughs and thrills, mystery and adventures, practical advices and fantasy’. Bekende annuals zijn bijvoorbeeld de Tiger Tim’s Annual, mrs. Hippo Annual en de Buck Jones Annual. Veel van het werk van deze annuals komt terug in de vroegere uitgaven van de Winterboeken en dit verklaart de tijdloze en Victoriaanse sfeer die de Winterboeken zo kenmerkend en charmant maken. In de jaren zestig krijgt het Winterboek een echt Nederlands gezicht met bijdragen van bekende Nederlandse schrijvers en illustratoren.

De grote man achter de reeks
In de eerste uitgaven van het Winterboek worden geen samenstellers vermeld maar in het Winterboek van 1939 komen al de initialen T.H. voor. Dit staat voor Ton Hulsebosch (1909-1986) die van 1946 tot en met 1972 de samensteller en een van de auteurs was. Hij was werkzaam in het bedrijfsleven maar zijn hart ging uit naar het auteurschap en na een vraag van de Geïllustreerde Pers om de redactie van de Winterboeken op zich te nemen, hoefde hij zich niet te bedenken. In 1972 leverde Hulsebosch zijn laatste bijdrage aan het Winterboek. Na deze periode zijn resp. Jonneke Krans en Ciny Peppelenbosch-Macrander samenstellers geweest van de Winterboeken.

Illustratoren
In de jaren veertig en vijftig was er één samensteller, Ton Hulsebosch, en tekenaars waaronder Tijs Dorenbosch, Jan Lutz, Piet Maree en F. Wijnand. In de jaren zestig en zeventig leverden meerdere bekende schrijvers zoals Albert Baantjer, Mies Bouhuys, Annie M.G. Schmidt en illustratoren zoals Fiep Westendorp, Jan Wesseling en The Tjong Khing hun bijdragen aan het Winterboek.

Fiep Westendorp (1916-2004) is vooral bekend vanwege haar samenwerking met Annie M.G. Schmidt. Na een geweldig eindexamen van de Koninklijke School voor Kunst, Techniek en Ambacht in Den Bosch werd zij toegelaten op de kunstacademie in Rotterdam. In april 1946 verscheen haar eerste illustratie in Het Parool. Zij verzorgde meerdere voorplaten van het Winterboek. Tot op de dag van vandaag zijn haar zwierige, humoristische illustraties populair.

De wederverkoper
De Geïllustreerde Pers werkte met wederverkopers: de bladen, boeken en kinderboeken werden persoonlijk door de wederverkoper aangeboden aan de deur. In de provincie was de bezorger de enige boekverkoper die de huisvrouw zag en het Winterboek was een geschikt en redelijk geprijsd cadeau voor Sinterklaas en Kerst. Het allereerste Winterboek uit 1939 kostte 90 cent, in 1961 was de prijs gestegen tot fl. 3,65. In een goed jaar werden er zeker meer dan 60.000 exemplaren verkocht.

Boekengekken
De tentoonstelling is mede tot stand gekomen door de research van ‘boekengek’ Anneke Gankema uit Groningen en tentoonstellingsmaker en beeldcultuurspecialist Joost Pollmann uit Haarlem. Zij verzamelden de boeken en de informatie. Ook worden boeken getoond uit de collectie van Max Dohle en schaatsattributen van verzamelaar Aad van den Ouweelen. Bij de tentoonstelling is een catalogus uitgegeven.

1 december 2008 t/m 17 februari 2008
Het Margriet Winterboek!
Museum van de Twintigste Eeuw
Bierkade 4
1621 BE  Hoorn